Deleuze ve Türkiye Sineması: Bir izdüşüm Alma Denemesi

Abstract

Felsefe ile sinema arasında bağ kurmuş düşünürler arasında Gilles Deleuze ilk akla gelenlerdendir. Cinéma 1 ve Cinéma 2 kitaplarında geliştirdiği, filmleri temelde hareket- imge ve zaman-imge biçiminde kategorize ettiŞi düşünce sistematiŞi yeni, kendinden önceki sinema kuramsallaştırmalarından ayrı ve akademik çalışmalar açısından potansiyeli yüksek bir alandır. Bu bağlamda son yıllarda sinema içinden ve dışından çeşitli akademik çalışmalara esin vermiştir. Deleuze kavramlarını ve taksonomisini oluştururken esas olarak Avrupa ve Amerikan sinemasını temel almış, İkinci Dünya Savaşı’nın yarattığı toplumsal travmayı sinemasal anlatımda kırılma noktası olarak tespit etmiştir. Zaman-imge kategorisine sokulabilecek yerli film sayısındaki artışın, Türkiye’nin kendine özgü post-travma koşullarında oluştuğu düşünüldüğünde, Deleuze’ün düşünce sistematiğini Türkiye sinemasına uygulamak verimli olmaya aday görünmektedir. Bu makalede öncelikle Deleuze’ün bir felsefeci olarak sinemayı nasıl gördüğü ve sinema-felsefe ilişkisi üzerine görüşleri ele alınmakta, bunu hareket-imge ve zaman-imge kavramlarının açımlanması izlemektedir. Son bölümde, Deleuze’ün özellikle zaman-imge kategorisi içinde geliştirdiği kavramların son dönem Türkiye sinemasına izdüşümleri Meleğin Düşüşü ve Bekleme Odası filmleri üzerinden irdelenmektedir.

Gilles Deleuze is one of the prominent philosophers that made palpable connections between cinema and thought. He elaborated a systematical thinking in the books titled Cinéma 1 and Cinéma 2, in which he categorized the films basically as movement-image and time-image. That was a different approach than the film philosophy canon that preceded him and promises a high potential for academic inquiry. In this sense his work inspired diverse studies in and outside the field of cinema in recent years. While creating the concepts and constructing a taxonomy Deleuze mainly referred to European and American cinema and determined the social trauma caused by World War Two as a milestone for cinematic narratives. Considering the increase in the number of films in recent cinema of Turkey (which can be labeled as time-image and which have been produced under the country’s specific/distinctive post-traumatic conditions), a deployment of Deleuzian approach in cinema of Turkey might provide ground for fruitful analysis. This work first focuses on as a philosopher how Deleuze grasps cinema and situates it in relation to philosophy, which is followed by the explication of movement-image and time-image concepts. The latter part projects the various elements of time-image category to recent cinema of Turkey, by tracing the films Angel’s Fall and Waiting Room.